Déjà vu, francuski termin oznaczający "już widziane", jest zjawiskiem, które większość z nas doświadczyła przynajmniej raz w życiu. Charakteryzuje się nagłym i często niepokojącym poczuciem znajomości nowej sytuacji. To uczucie, które sprawia, że zastanawiamy się, czy nie przeżyliśmy już danej chwili w przeszłości, mimo że logicznie rzecz biorąc, jest to niemożliwe. Zjawisko to, choć powszechne, pozostaje jednym z najbardziej intrygujących i niezbadanych obszarów ludzkiej percepcji i pamięci.

Badania pokazują, że doświadczenie déjà vu jest niezwykle powszechne, z ponad 97% ludzi, którzy twierdzą, że doświadczyli tego przynajmniej raz, a ponad dwie trzecie osób doświadcza tego z pewną regularnością. Jest ono najczęstsze w grupie wiekowej 15-25 lat i jego częstotliwość maleje wraz z wiekiem.

Choć niektórzy ludzie mogą interpretować déjà vu w kontekście nadprzyrodzonym, sugerując, że może to być dowód na psychiczne sny, wcześniejsze życia, a nawet reinkarnację, współczesna nauka oferuje bardziej ziemskie wyjaśnienia. Uważa się, że może być to wynik "zacięcia" w mózgu, gdy dwa strumienie myślenia na krótko się rozdzielają, powodując nieporozumienie między częściami mózgu odpowiedzialnymi za przetwarzanie wspomnień i znajomości.

Ciekawostką jest, że pewne kombinacje leków medycznych mogą zwiększać szansę wystąpienia déjà vu. Badania nad działaniem dopaminergicznym w obszarach śródmózgowia sugerują, że déjà vu może wynikać z nadmiernej aktywności dopaminergicznej w tych obszarach mózgu.

Niektóre wyjaśnienia zjawiska opierają się na teoriach percepcyjnych i pamięciowych. Na przykład, jedno z wyjaśnień sugeruje, że déjà vu może wystąpić, jeśli osoba doświadczy bieżącego bodźca sensorycznego dwukrotnie w krótkim odstępie czasu. Pierwsze doświadczenie może być krótkie i niekompletne, a drugie wydaje się znajome, ponieważ osoba naturalnie kojarzy je z pierwszym doświadczeniem. Innym wyjaśnieniem jest to, że déjà vu wiąże się z dobrymi funkcjami pamięci, w szczególności z długoterminową pamięcią nieświadomą.

Déjà vu może również występować częściej wśród osób z określonymi zaburzeniami, takimi jak migrena z aurą, choć próby ustalenia związku między déjà vu a chorobami psychicznymi, takimi jak lęk, schizofrenia czy zaburzenia dysocjacyjne, nie przyniosły jednoznacznych wyników.

Warto jednak pamiętać, że w większości przypadków déjà vu jest postrzegane jako zjawisko niegroźne, będące jedynie przejawem złożoności ludzkiego mózgu i sposobu, w jaki przetwarza on informacje sensoryczne i wspomnienia. Dla wielu osób doświadczenie to pozostaje jedną z wielu fascynujących zagadek ludzkiej świadomości, która nadal czeka na pełne wyjaśnienie.