W jednym z najdzikszych i najtrudniej dostępnych zakątków Jukatanu, w stanie Quintana Roo, żyją potomkowie starożytnego ludu Majów. Jest to kraina, której historia przepleciona jest z legendą gadających krzyży - symbolami oporu wobec białych najeźdźców.

Hiszpańscy mnisi, którzy przybyli tu jako konkwistadorzy, odkryli z zaskoczeniem, że symbol krzyża był znany Majom już w pierwszym tysiącleciu naszej ery. Mimo pierwotnej różnicy w znaczeniu, Majowie chętnie przyjęli krzyż chrześcijański do swojego panteonu symboli religijnych. Wszakże, kult gadających krzyży narodził się znacznie później.

Pierwszy z gadających krzyży pojawił się w 1847 roku, w wiosce Chan. Był wyrzeźbiony z pnia olbrzymiego drzewa szprychowego. Zaskakujące było to, że z krzyża dochodził głos, nakazujący Majom przeprowadzenie wielkiej świętej wojny przeciwko białym, w celu wypędzenia ich z granic Quintana Roo. To wydarzenie zapoczątkowało tzw. "Wojnę Krzyży", powstanie Majów przeciwko najeźdźcom.

Głos krzyża odmienił losy Majów. Prorokował, przepowiadał, doradzał i wydawał polecenia. To dzięki niemu w Chan zbudowano sanktuarium Krzyża, a niebawem pojawiły się dwa kolejne mówiące krzyże. Wioska Chan zaczęła przekształcać się w miasto, które otrzymało nazwę Chan Santa Cruz.

Fenomen gadających krzyży wywoływał zdumienie i zaskoczenie. W tamtych czasach nie było możliwości technicznych, aby ukryć jakiekolwiek urządzenie wewnątrz krzyży, które mogłoby symulować mówienie. Zjawisko to przekraczało granice tradycyjnej kultury Majów i ich sąsiadów.

W efekcie "Wojny Krzyży", teren zamieszkany przez Majów stał się de facto niepodległym państwem. Meksykański rząd niejednokrotnie próbował odzyskać kontrolę nad tymi terenami, ale zawsze napotykał na zdecydowany opór Majów. Dopiero w 1935 roku podpisano traktat pokojowy, który przyznawał Indianom wolność i niepodległość.

Dziś Majowie wierzą, że traktat pokojowy z 1935 roku zapewnił im zwycięstwo nad Meksykiem i całą białą cywilizacją. Gadające krzyże zostały przeniesione do nowej stolicy Majów, Champon, gdzie są przechowywane w sanktuarium. Kult gadających krzyży pozostaje oficjalną religią Wolnego Terytorium Indian.

Choć głosy krzyży nie były słyszane od długiego czasu, nadal stanowią one symbol oporu i wiary Majów. Są żywym dowodem na nieugiętość tego starożytnego ludu i jego niezłomną wolę przetrwania w obliczu największych przeciwności.